Autorami tekstu są:

Władysław Karol Włosiński
Polska Akademia Nauk

Jarosław Mikielewicz
Instytut Maszyn Przepływowych, Polska Akademia Nauk, Gdańsk 

Jan Kiciński
Instytut Maszyn Przepływowych, Polska Akademia Nauk, Gdańsk

Będzie to największe tego typu Centrum Badawcze w Polsce i jedno z najnowocześniejszych w Europie. Ma zajmować się technologiami dla domów, obiektów i osiedli plusenergetycznych, a więc obiektów nie tylko energooszczędnych, ale także wytwarzających energię ponad własne potrzeby. Spełniać także będzie funkcję obiektu dydaktyczno-szkoleniowego, a w przyszłości – parku technologicznego i terenów wystawowych dla różnego rodzaju firm związanych z szeroko rozumianą ekoenergetyką. Centrum w Jabłonnie budowane jest ze środków Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Beneficjentem i koordynatorem projektu jest Instytut Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku. Zakończenie prac planowane jest na grudzień 2014 roku.

Wyzwania

Polska – podobnie jak inne kraje EU – dąży obecnie do wzmacniania ekologicznych trendów w energetyce. Kładzie się więc nacisk na redukcję emisji, wprowadzanie odnawialnych źródeł energii (OZE) i oszczędzanie energii w budynkach. W tym kontekście ważne jest stymulowanie rozwoju ruchu prosumentów – producentów, będących zarazem konsumentami energii, czyli milionów małych inwestorów, produkujących energię na własny użytek i sprzedających nadmiar wyprodukowanej energii do sieci. Ta idea to wielka szansa naszej energetyki, gdyż spodziewanego braku mocy w latach 2016-2017 nie da się tak szybko zastąpić wielkimi jednostkami konwencjonalnymi (nowe bloki energetyczne), wymagającymi ogromnych inwestycji.

Rozproszona energetyka, oparta na technologiach urządzeń rozproszonej energetyki (URE) i OZE, sieci inteligentne Smart Grid i aplikacje w „cyfrowej chmurze” będą zapewne kluczowym elementem polityki energetycznej Polski w najbliższej przyszłości. Hybrydowe instalacje, integrujące technologie solarne, biomasowe, wiatrowe, pompy ciepła oraz magazyny energii dla domów, obiektów i osiedli plusenergetycznych pracujących w sieci inteligentnej, to wyzwanie chwili.

Plany

Centrum będzie wyposażone w lokalny inteligentny system typu Smart Grid, umożliwiający nie tylko zarządzanie źródłami energii i jej magazynowanie, ale także zdalną archiwizację, przesył i obróbkę danych eksperymentalnych. Zespół sal konferencyjnych i pokoi gościnnych, powierzchni rekreacyjnych, a także ścieżka edukacyjna OZE umożliwią wypełnianie przez Centrum także funkcji edukacyjnych i szkoleniowych.

Infrastruktura naukowo-badawcza Centrum Badawczego Polskiej Akademii Nauk „Konwersja Energii i Źródła Odnawialne” będzie się składać z pięciu tematycznie spójnych laboratoriów badawczych: Laboratorium Technik Słonecznych, Laboratorium Mikrosiłowni Kogeneracyjnych, Laboratorium Energetyki Wiatrowej, Laboratorium Inżynierii Bezpieczeństwa Energetyki, Zintegrowane Laboratorium plusenergetyczne.

Laboratoria te zlokalizowane będą w czterech obiektach dwukondygnacyjnych o powierzchni 2500 m2 i jednym obiekcie trzykondygnacyjnym o powierzchni ok. 1300 m2. Na Centrum będą się składać także magazyny energii, baseny wodne, edukacyjna scieżka OZE, stacja eksperymentalna małych siłowni wiatrowych, parking i przestrzeń integracyjna. Łączna powierzchnia Centrum Badawczego wynosić będzie ok. 2 ha. Kolejne 6 ha przewidzianych jest jako miejsce terenów wystawowych i Parku Naukowo-Technologicznego.

Kluczowym elementem wyposażenia Centrum są instalacje energetyczne tworzące kilka odrębnych systemów: System podstawowy (zimowy), na który składa się kilka alternatywnych urządzeń w zakresie mocy 100–200 KW (jak turbina gazowa, kocioł na biomasę i tradycyjny kocioł gazowy); system plusenergetyczny (energia z natury) składający się z pomp ciepła, kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych oraz turbin wiatrowych; zespół magazynów energii, spełniający funkcję stabilizatora i bufora energii pozyskanej z systemu podstawowego i plusenergetycznego; demonstracyjne urządzenia do mikrogeneracji (domowe siłownie kogeneracyjne) o mocy cieplnej do 40 KW i elektrycznej kilku KW. Systemy te poprzez możliwość tworzenia wielu wariantów i modułów eksploatacyjnych, a także oryginalnych skojarzeń hybrydowych stwarzają unikatowe możliwości badawcze oraz możliwości testowania i certyfikacji tych urządzeń.

Początki

W marcu 2013 roku prezes Polskiej Akademii Nauk prof. Michał Kleiber powołał Radę do spraw Niekonwencjonalnych Źródeł Energii – zespół doradczy Prezesa PAN. Jest to w swej istocie Rada Programowa Centrum Badawczego PAN w Jabłonnie, chociaż zakres jej działalności może być szerszy.

19 marca 2013 roku odbyło się pierwsze inauguracyjne posiedzenie Rady. Jej przewodniczącym został prof. Władysław Włosiński, inicjator powołania Centrum w Jabłonnie, wiceprzewodniczącym – prof. Jarosław Mikielewicz. Kierownikiem projektu CB Jabłonna i jednocześnie członkiem Rady został prof. Jan Kiciński. Członkami Rady są też m.in. prezesi zarządu: Energa SA, Siemens Sp. z o.o., Tauron Polska Energia SA, Grupa Lotos, KGHM Polska Miedź SA, a takż prezes Centrum Stosunków Międzynarodowych oraz sekretarz generalny Społecznej Rady Narodowego Programu Redukcji Emisji.

Taki skład Rady gwarantuje współpracę Centrum Badawczego z największymi koncernami energetycznymi w kraju i za granicą oraz instytucjami rządowymi. I wróży powodzenie tej bezprecedensowej w naszym kraju inwestycji.

Academia nr 2 (34) 2013